Kerst en de Messiah, dat lijkt een geheide combinatie. Maar daarmee wordt dit meesterwerk van Georg Friedrich Händel tekortgedaan. Het is zo geschreven dat het op echt elke dag van het jaar passend uitgevoerd kan worden, niet alleen in de aanloop tot Kerstmis, zoals nu.
In twee uur tijd neemt deze vertelling het publiek mee door het hele kerkelijke jaar, dankzij het bijzondere libretto van Charles Jennens, dat uitsluitend uit bijbelteksten bestaat, genomen uit het oude en nieuwe testament van de King James Bijbel. Anders dan de Matthäus Passion van Bach kent de Messiah geen verteller, maar schetst het met de verbeeldende werking van een collage het verhaal van de Messias.
Dirigent Jeroen Spitteler noemt het werk een dramatische vertelling, met snel wisselende sferen, van hoop, wanhoop, verlangen tot zelfs koddigheid en venijn. Die sferen, ‘affecten’ noemt hij ze, gestileerde emoties, heeft Händel soms heel direct muzikaal verbeeld. Zo laat hij bij de tekst ‘All we like sheep’ de stemmen van het koor op komische wijze rondhobbelen. (Jesaja 53, We dwaalden rond als schapen, ieder zocht zijn eigen weg). Juist door die grappigheid kan hij meteen daarna het publiek bij de kladden grijpen met het ernstige ‘And the Lord hath laid on him’. (De Heer liet de wandaden van ons allen op hem neerkomen).
Hij wilde de Messiah graag met het Utrechts Vocaal Ensemble uitvoeren omdat hij gefascineerd is door de theatrale en dramatische kwaliteit van het stuk. ‘Händels muziek vraagt erom, door de lichtheid en de directheid ervan heen te kijken. Dan ontdek je een zeer aanwezige vervoering. Door de Messiah uit te voeren met aandacht voor de affecten, de sfeerwisselingen, begin je aan een speurtocht die tot diepe gronden leidt.’
De Messiah is al sinds de eerste uitvoering in 1742 geliefd. Wel heeft het publiek het tegenwoordig lastiger dan ruim twee eeuwen geleden. Twee uur lang stil luisteren naar gezongen bijbelteksten is voor het huidige publiek, voor wie de smartphone doorgaans vertrouwder is dan de bijbel, best een opgave. Ooit ging Jeroen Spitteler als zeventienjarige naar de Messiah, zonder te weten wat hem te wachten stond. De ervaring van het luisteren naar de toen vrij vlakke uitvoering weerhield hem er jaren van zich in dit werk te verdiepen en het uit te voeren.
Met de jaren heeft dat plaats gemaakt voor juist een fascinatie voor dit werk. Met de snelle wisseling van emoties blijft de Messiah ook voor de uitvoerenden van vandaag een prachtige uitdaging. Die gaan we graag aan.
Het UVE nodigt het publiek uit, mee te gaan op de speurtocht naar Händels vertelling van een diep geloof in de betekenis van de Messias.
En als de enkele aanwezige zeventienjarigen al die tijd niet op hun smartphone kijken, zou dat mooi zijn.
Zie hier voor de complete tekst, met vertaling.