Programmatoelichting Musicians wrestle everywhere
De titel van dit concert door twee koren, Musicians wrestle everywhere, is gebaseerd op een gedicht van Emily Dickinson.
Haar landgenoot Elliott Carter (1901-2012!) heeft dit gedicht getoonzet voor vijfstemmig koor.
Deze tekst verwijst niet alleen naar het deels Amerikaanse karakter van het programma dat het Utrechts Vocaal Ensemble brengt, maar is ook een speelse verwijzing naar de samenwerking tussen het UVE en Gallina. Dit vocale vrouwenkwartet uit Ljubljana is nu op tegenbezoek in Nederland, nadat het UVE in 2015 in Slovenië samen met Gallina concerten heeft gegeven.
De samenwerking levert verrassende combinaties op. Zo past het O magnum mysterium van de Amerikaanse componist Morton Lauridsen en het bekende Agnus Dei van de Amerikaan Samuel Barber wonderwel goed bij de twee Meditationes Sacrae van de Sloveen Andrej Makor (geb. 1987), een componist waarmee Gallina ons laat kennismaken.
De serene sfeer van O virtus sapientiae van Hildegard van Bingen uit de 12e eeuw sluit verrassend aan bij Northern Lights uit 2008, een ode aan het land van zijn geboorte door de Noorse Amerikaan Ola Gjeilo, op een tekst uit het bijbelboek Hooglied.
In haar gedicht verkent Emily Dickinson op een associatieve manier de geluiden die ze hoort. De beelden die ze oproept zijn zeer uiteenlopend, van vogels tot drumband en kerkzang. Eenzelfde diversiteit is terug te vinden in het programma. Sacrale en wereldlijke elementen zijn gecombineerd, of lopen soms door elkaar.
Niet alleen klinkt werk van componisten uit een tijdspanne van tien eeuwen, ook klinken teksten van eeuwen terug op muziek van nu. Zo gebruikte de Canadees James Healey Willan als tekst voor zijn Fair in Face een Maria-responsorium uit de achtste eeuw. Zijn Rise up my Love is, net als het werk van Gjeilo, een passage uit het Hooglied. Samuel Barber bewerkte zijn eigen Adagio voor strijkers tot een versie voor koor, met het Agnus Dei als tekst.
Het programma bevat ook een kleine Russische touch. Op basis van een prachtig verhaal van Leo Tolstoj schreef de Amerikaan Stephan Paulus de opera The Three Hermits (1997) (zie onder). Een ode aan de diepe spiritualiteit van simpele monniken.
Beide koren hebben een element van volksmuziek in het programma opgenomen. Zo zingt het UVE vier spirituals, bewerkt door de Brit Ken Burton, en brengt Gallina Sloveense volksmuziek, getoonzet door Merku, Gobec en Makor.
Het programma bestaat uit vier blokken. Het UVE en Gallina zingen samen het Ave Maria van de befaamde Sloveense componist Franz Biebl.
De drie kluizenaars
Een verhaal van Leo Tolstoj, geschreven in 1885.
Drie geestelijken, onder wie een bisschop, varen tijdens een pelgrimstocht met een vissersboot langs een afgelegen eiland. Als de bisschop hoort dat daar drie monniken in alle soberheid een biddend leven leiden, vraagt hij de visser van de boot om het eiland aan te doen. Hij ontmoet de drie kluizenaars en hoort hun gebed: ‘’Drie bent U, drie zijn wij, wees ons genadig”. Ze blijken geen andere gebeden te kennen en weten weinig van de Bijbel of de regels van de kerk. De bisschop voelt het als zijn taak om hen geestelijk onderricht te geven. Zo probeert hij hen het Onze Vader te leren. Ijverig herhalen de drie monniken de tekst van dit gebed, wel honderd keer. Tegen de avond stapt de bisschop weer aan boord voor de terugreis. Onderweg merkt hij iets bijzonders. Hij kijkt om en ziet de drie monniken over het water naar hem toe lopen. Als ze dichtbij gekomen zijn excuseren ze zich. Ze zijn de tekst van het Onze Vader weer kwijt. Dan komt de bisschop tot inkeer. Nederig vraag hij de monniken, voor hem te bidden en voor alle andere zondaars.